Uticaj biljke domaćina na kriptičnu diferencijaciju populacija vektora Hyalesthes obsoletus Signoret, 1865 (Hemiptera: Cixiidae) i epidemiološke puteve prenošenja 'Candidatus Phytoplasma solani'

Abstract

Hyalesthes obsoletus, vektor biljnog patogena 'Candidatus (Ca.) Phytoplasmasolani', smatra se polifagnom štetočinom od ekonomskog značaja u centralnojEvropi i Mediteranu. Istraživanjima sprovedenim u jugoistočnoj Evropi, kojagravitira centru arela vrste i gde je zabeležen značajan broj 'Ca. P. solani'-uslovljenih biljnih bolesti, utvrđeno je postojanje četiri asocijacije vektora sabiljkama dualnim domaćinima: Convolvulus arvensis (Ca), Urtica dioica (Ud), Vitexagnus-castus (Vac) i Crepis foetida (Cf). Populaciono-genetičkim analizamamitohondrijskih i nuklearnih markera (mikrosatelita) utvrđena je kriptičnadiferencijacija simpatričkih (uključujući sintopske) i geografski udaljenih H.obsoletus populacija na tri filogenetičke linije uslovljene biljkom domaćinom: (1)Ca-Ud, (2) Vac i (3) Cf. Pored jasne diferencijacije na mitohondrijskim genima(1.1% - 1.5%) i mikrosatelita koji potvrđuju izdvajanje populacija u jedan od triklastera prema biljci domaćinu (pripadnost >90%), podršku za izdizanje genetičkedivergencije H. obsoletus sensu lato na nivo kriptične specijacije daje registrovanadistanca u odnosu na morfološki najsrodniju vrstu - Hyalesthes thracicus (2.1% -3.3%). Posledice specijalizacije i diferencijacije H. obsoletus sensu lato premabiljkama domaćinima na epidemiologiju 'Ca. P. solani' procenjene su multigenskomkarakterizacijom izolata fitoplazme detektovanih (1) in situ u prirodnimepidemiološkim sistemima mediteranskih vinograda i (2) eksperimentimaunakrsne inokulacije biljaka putem prirodno inficiranih populacija vektora.Potvrđena je osnovna epidemiološka divergencija 'Ca. P. solani' na tuf-a/-ab i tuf-bcikluse vezane za Ud i Ca uz ukrštanje sa Vac-uzrokovanom tuf-b epidemiologijom iutvrđena kompleksnost tuf-b epidemiologije u kojoj učestvuje i treća genetičkalinija vektora, H. obsoletus ex Cf, kao i sama biljka dualni domaćin - C. foetida.

The cixiid planthopper Hyalesthes obsoletus is generally considered as apolyphagous vector of 'Candidatus (Ca.) P. solani' associated with numerous wildand cultivated plants in central Europe and Mediterranean. Research conducted insoutheastern Europe, the distribution centre of H. obsoletus and the area of most'Ca. P. solani'-inflicted crop diseases, points toward specific dual host-plantassociations with: Convolvulus arvensis (Ca), Urtica dioica (Ud), Vitex agnus-castus(Vac) and Crepis foetida (Cf). Population-genetic analysis of mitochondrial andnuclear genetic markers (microsatellites) have revealed cryptic differentiationbetween sympatric (including syntopic) and geographically distant H. obsoletuspopulations into three phylogenetic lineages delineated by host-plant preference:1) Ca-Ud, 2) Vac i 3) Cf. Cryptic species diversification within H. obsoletus sensu latois supported by the genetic divergence of mitochondrial genes (1.1% - 1.5%),microsatellites that confirm population clustering into three genetic groupsassociated with specific host-plant (average assignment >90%) and geneticdistances among host-associated H. obsoletus metapopulations comparable to themost closely related, morphologically distinguishable species - Hyalesthes thracicus(2.1% - 3.3%). Consequences of the H. obsoletus sensu lato differentiation on theepidemiology of 'Ca. P. solani' are assessed by multilocus genotyping of thephytoplasma isolates detected (1) in situ in natural epidemiological systems of theMediterranean vineyards and (2) plant inoculation experiments using naturallyinfected vector populations. Basic 'Ca. P. solani' epidemiological divergence intotuf-a/-ab and tuf-b cycles, each associated with Ud and Ca, respectively, isconfirmed with evidences of intermixing Vac-induced tuf-b epidemiology, whilecomplexity of the tuf-b epidemiology is further evidenced through influence of thethird genetic lineage of the vector H. obsoletus ex C. foetida and its dual host-plant.