Osvrt na proučavanje fitopatogenih bakterija i fitoplazmi u Srbiji

Abstract

Istraživanja akademika Živojina Tešića iz 1934. godine, a zatim i prof. Dragoljuba Šutića u prvoj deceniji posle drugog svetskog rata, na Poljoprivredno-šumarskom, kasnije Poljoprivrednom fakultetu u Zemunu, mogu se smatrati početkom proučavanja fitopatogenih bakterija (FPB) u Srbiji. Od tada do danas istraživači su prošli mukotrpan put tokom kojeg su razvijali i širili znanja na polju ovog dela fitopatologije. Uvođenjem fitobakteriologije u nastavu na Poljoprivrednim fakultetima u Novom Sadu i Beogradu, zahvaljujući entuzijazmu i naučnoj dalekovidosti profesora Momčila Arsenijevića i Milana Panića, ova oblast istraživanja dobila je na intenzitetu i značaju. Poslednjih decenija razvoj fitobakteriologije tekao je dinamično i ubrzano, zahvaljujući sve bržem napretku nauke i tehnologije, razvoju sredstava komunikacije, posvećenosti istraživača, naučnoj saradnji, studijskim boravcima u međunarodnim obrazovnim i naučnim institucijama, novim metodama izučavanja i olakšanom pristupu informacijama. U Srbiji, najviše pažnje je posvećeno proučavanju FPB, a kasnije i fitoplazmi, poreklom iz ekonomski značajnih biljnih vrsta voćaka, vinove loze, povrtarskih, ratarskih i ukrasnih biljaka. Zahvaljujući interesovanju i entuzijazmu nevelikog broja istraživača, usvajane su najsavremenije metode istraživanja ovih patogena. Fitobakteriološka istraživanja su među prvima uvela u primenu molekularne metode u domaćoj fitopatologiji. Primena PCR metode omogućila je razvoj nove epohe istraživanja prokariota u Srbiji i upotrebu tehnika kao što su sekvenciranje genoma, analiza specifičnih ili konstitutivnih gena, kvantitativni ili Real-time PCR, a to su metode koje se danas rutinski koriste u istrživanjima prokariota u Srbiji. U novijem periodu razvijena su istraživanja u oblasti detekcije, identifikacije i karakterizacije fitoplazmi u Srbiji, prateći ili predvodeći svetska saznanja u ovoj oblasti. Primena savremenih metoda istraživanja omogućila je izučavanje genetske strukture populacija fitopatogenih prokariota, detekciju novih vrsta u našoj zemlji, stvaranje markera za precizniju identifikaciju ili proširivanje znanja iz oblasti epidemiologije fitopatogenih prokariota. Osim toga, stečena saznanja se koriste u razvoju inovativnih mogućnosti zaštite od bakterioza biološkim i konvencionalnim metodama. Decenijama sticano i unapređivano znanje neprekidno se prenosi generacijama koje dolaze, kroz učešće fitobakteriologa u nastavnom procesu i kroz mentorski rad u visokoškolskim i naučnim ustanovama, stvarajući tako osnov za dalji razvoj i napredak fitobakteriologije u Srbiji.